خطرات اشعه ایکس را چگونه مهار کنیم؟(حفاظت در برابر اشعه)

جهت مهار کردن اشعه ایکس(حفاظت در برابر اشعه) باید آن را به خوبی شناخت تا بتوانیم خطرات اشعه ایکس را مهار کنیم،به همین منظور در ادامه ابتدا با اشعه ایکس آشنا خواهیم شد تا بتوانیم حفاظت در برابر اشعهرا به صورت استاندارد اجرا نماییم  .

اشعه ایکس چیست ؟

اشعه ایکس (X-ray) نوعی از تابش الکترومغناطیسی است که دارای طول موج کوتاه و انرژی بالا است. این اشعه می‌تواند از مواد مختلف عبور کند و به همین دلیل در پزشکی و صنعت کاربردهای فراوانی دارد.

اشعه ایکس به‌طور کلی از دو نوع تابش تولید می‌شود: اشعه ایکس نرم و اشعه ایکس سخت.

ویژگی‌ها و خصوصیات اشعه ایکس

1. طول موج کوتاه: اشعه ایکس دارای طول موجی بسیار کوتاه‌تر از نور مرئی است (بین 0.01 نانومتر تا 10 نانومتر).
2. انرژی بالا: اشعه ایکس انرژی زیادی دارد که به آن اجازه می‌دهد از مواد مختلف مانند پوست و بافت نرم عبور کند.
3. قدرت نفوذ: اشعه ایکس می‌تواند از بعضی مواد (مثل پوست و بافت‌های نرم) عبور کرده و در مواد دیگر (مثل استخوان‌ها) جذب یا پراکنده شود.
4. اثر روی مواد حساس: اشعه ایکس می‌تواند با ایجاد تغییرات در مواد حساس به تابش (مانند فیلم‌های عکاسی یا حسگرهای دیجیتال) تصاویری ایجاد کند.

کاربردهای اشعه ایکس

1. در پزشکی:
   • تصویربرداری پزشکی: رایج‌ترین کاربرد اشعه ایکس x در پزشکی برای گرفتن تصاویر از درون بدن انسان است. به عنوان مثال، برای گرفتن رادیوگرافی (مانند عکس رادیولوژی از استخوان‌ها) و سی تی اسکن (CT scan) از اعضای داخلی بدن.
   • تشخیص بیماری‌ها: پزشکان از اشعه ایکس برای شناسایی مشکلات مختلف مانند شکستگی استخوان‌ها، تومورها، عفونت‌ها، و مشکلات دندان‌پزشکی استفاده می‌کنند.
2. در صنعت:
   • بازرسی صنعتی: در صنایع مختلف برای بازرسی اجسام و قطعات فلزی یا لوله‌ها از اشعه ایکس x استفاده می‌شود تا مشکلات داخلی آنها مانند ترک یا نقص ساختاری شناسایی شود.
   • کنترل کیفی: اشعه ایکس در از فرآیندهای تولیدی برای بررسی کیفیت محصولات بدون آسیب رساندن به آنها کاربرد دارد.
3. در علوم فضایی:
   • مشاهده اجرام آسمانی: اشعه ایکس x می‌تواند از جو زمین عبور کند، بنابراین برای مطالعه اجرام آسمانی مانند ستارگان نوترونی، سیاه‌چاله‌ها و دیگر اشیاء در کیهان از تلسکوپ‌های اشعه ایکس استفاده می‌شود.

خطرات اشعه ایکس

با اینکه اشعه ایکس در بسیاری از موارد مفید است، اما تابش آن می‌تواند برای بدن مضر باشد. قرارگیری طولانی‌مدت یا در معرض دوزهای بالای اشعه ایکس می‌تواند منجر به آسیب‌های سلولی، جهش‌های ژنتیکی، و حتی سرطان شود. به همین دلیل، استفاده از اشعه ایکس باید تحت شرایط کنترل‌شده و با رعایت اصول ایمنی انجام شود.

خطرات اشعه ایکس را چگونه مهار کنیم؟

برای مهار خطرات اشعه ایکس، رعایت اصول ایمنی و استفاده از تجهیزات مناسب ضروری است. در زیر برخی از روش‌ها و راهکارهای متداول برای حفاظت در برابر اشعه آمده است:

1. استفاده از حفاظ‌ ها:

   • ایزولاسیون با سرب(سربکوبی): استفاده از حفاظ‌های سربی در اطراف دستگاه‌های اشعه ایکس می‌تواند تابش را کاهش دهد. سربکوبی یکی از مهم ترین فعالیت ها برای حفاظ گذاری است.
   • پوشش حفاظتی سربی: افرادی که با دستگاه‌های اشعه ایکس کار می‌کنند، باید از لباس‌های سربی مانند روپوش های سربی ، محافظ های تیروئید سربی استفاده کنند.

2. کاهش زمان قرارگیری در معرض اشعه:

   • برای کاهش دوز اشعه، بهتر است مدت زمان قرارگیری در معرض اشعه ایکس به حداقل برسد. این کار می‌تواند از طریق افزایش سرعت در انجام تصاویر یا کاهش تعداد دفعات استفاده از اشعه انجام شود.

3. افزایش فاصله:

   • افزایش فاصله بین منبع تابش و فرد، یک روش مؤثر در کاهش اثرات منفی اشعه ایکس است. به عنوان مثال، کارکنان می‌توانند از فاصله‌ای ایمن از دستگاه قرار بگیرند.

4. استفاده از تکنیک‌های صحیح:

   • استفاده از تنظیمات و تکنیک‌های صحیح برای دستگاه‌های اشعه ایکس می‌تواند تابش اضافی را کاهش دهد. به عنوان مثال، استفاده از دوزهای اشعه ایکس بهینه، انجام معاینات با دقت .

5. آموزش کارکنان:

   • آموزش کارکنان و افرادی که در معرض اشعه ایکس قرار دارند در مورد خطرات اشعه ایکس و اصول ایمنی بسیار مهم است. آگاهی از نحوه استفاده از تجهیزات حفاظتی و رعایت دستورالعمل‌ها می‌تواند به کاهش خطرات کمک کند.

6. بررسی و نگهداری(کالیبراسون) منظم دستگاه‌ها:

   • دستگاه‌های اشعه ایکس باید به‌طور منظم از نظر ایمنی و عملکرد صحیح بررسی و نگهداری شوند. این کار می‌تواند از نشت اشعه یا استفاده نادرست از دستگاه جلوگیری کند.

7. آزمایش‌های پزشکی تنها در مواقع ضروری:

   • انجام آزمایش‌های با اشعه ایکس باید تنها در مواقع ضروری و تحت نظر پزشک انجام شود. از انجام آزمایش‌های غیرضروری یا متعدد باید اجتناب کرد.

با رعایت این اصول و استفاده از تجهیزات مناسب، می‌توان خطرات ناشی از اشعه ایکس را کاهش داد و سلامت کارکنان و بیماران را حفظ کرد.